چند سالی می شود که صدا و سیما قید ساخت سریال های جذاب برای ایام محرم را زده، بطوریکه یا تکرار سریال های سال های قبل را روی آنتن می برد یا به جایش سخنرانی پخش می کند. هنوز هم خیلی از مخاطبان تلویزیون سریال خاطره‌انگیز و پرطرفدار «شب دهم» ساخته حسن فتحی را به یاد می‌آوردند، مجموعه‌ای که هنوز هم طرفدار دارد و تکرارش هم بیننده‌ها را پای تماشا می‌نشاند. پس از «شب دهم» نیز چندین سریال برای ماه محرم ساخته شد، از«پریدخت» سامان مقدم بگیرید تا «نفس گرم» محمدمهدی عسگرپور که سال‌های زیادی از پخش‌شان نمی‌گذرد.
برخلاف سینما که تعداد آثار عاشورایی آن به تعداد انگشتان دست است، تلویزیون خیلی زود سنگ بنای ساخت آثار عاشورایی را نهاد و تقریباً همه‌ساله آثار مختلفی با مضمون عاشورا در تلویزیون ساخته و به نمایش درآمده است. هرچند در یکی دو سال اخیر تلویزیون هم به دلیل مشکلاتی که در بخش تأمین منابع مالی داشت آثار فاخری در این زمینه تولید نکرد و آنچه تولید شدند نیز چندان درخور توجه نبودند اما نمی‌توان چشم را به روی برخی از آثاری که باگذشت سال‌ها همچنان پای ثابت پخش این روزها هستند را فراموش کرد.
مختارنامه
مجموعه تلویزیونی “مختارنامه” به کارگردانی داوود میرباقری از سال ۸۹ به روی آنتن شبکه یک سیما رفت. نبودن جمشید هاشم‌پور دریکی از ماندگارترین سریال‌های ساخته‌شده همه‌سال‌های فعالیت تلویزیون شاید بزرگ‌ترین حسرت این بازیگر شناخته‌شده باشد. قرار بود “مختار” سریال میرباقری، جمشید هاشم‌پور باشد اما عواملی دست‌به‌دست هم دادند تا او قید حضور در “مختارنامه” را بزند و در عوض فریبرز عرب‌نیا ایفاگر آن نقش شود. ظاهراً جمشید هاشم‌پور نخستین گزینه‌ای بود که میرباقری برای نقش اول سریال پرزحمتش در نظر گرفته بود. هاشم‌پور پیش از ساخته‌شدن “مختارنامه” در “مسافر ری” هم نقش‌آفرینی کرد و با بازی در نقش ابوعون توجه داود میرباقری را برانگیخت. زمان طولانی سریال، دیالوگ‌های طولانی و موارد دیگر، انتخابی را رقم زدند که نتیجه‌اش جایگزینی عرب‌نیا به‌جای هاشم‌پور بود. این بازیگر نام‌آشنا برای حضور دریکی از زیباترین و البته طولانی‌ترین سریال‌های ساخته‌شده درباره امام حسین (ع) سختی‌های زیادی را به جان خرید. یک دهه از حضور در سینما صرف‌نظر کرد و تمام‌وقتش را به حضور در “مختارنامه” اختصاص داد. میرباقری خودش درباره ساختن این سریال گفته بود: پس از ساخت امام علی (ع) شیفته جست‌وجوی سلمان، صحابی بزرگ و ایرانی‌تبار حضرت محمد (ص) شدم. قریب ١٠سال با او سفر کردیم و به جست‌وجوی حقیقت پرداختیم. از ایران و حضرت زرتشت تا بیت‌المقدس و حضرت مسیح (ع) و ازآنجا تا سرزمین حجاز و مکه… رفتیم و رفتیم و رفتیم و با عشق سلمان به علی (ع) آرام شدیم… در واپسین لحظاتی که فکر می‌کردم با سلمان فارسی به انتهای راه نزدیک شده‌ام، ناگهان دونده‌ای ظاهر شد و چون باد خود را به خط پایان رساند، خوب که نگاه کردم دیدم مختار است…
مجموعه “مختارنامه” روایتگر زندگی یکی از شخصیت‌های بزرگ تاریخ شیعه، مختار بن ابوعبیده ثقفی است که پس از واقعه جان‌سوز عاشورا به خونخواهی حضرت سیدالشهدا (ع) برخاست و در سال ۶۶هجری قیام خود را آشکار کرد و موفق شد بر دشمنان اهل‌بیت غلبه یافته و اکثر قریب به‌اتفاق کسانی را که در واقعه عاشورا دست داشتند به سزای اعمال زشتشان برساند.
این سریال فروردین سال ١٣٨٣ در “احمدآباد مستوفی” کلید خورد و ساخت این مجموعه علاوه بر دکورهای این لوکیشن، در ورامین، آبادان، شاهرود و شهرک سینمایی دفاع مقدس با تصویر قریب به ٢٠٠ داخلی و خارجی انجام شد. غیر از عرب‌نیا بازیگران شناخته‌شده‌ای همچون انوشیروان ارجمند، ژاله علو، ابراهیم‌آبادی، گوهر خیراندیش، فریبا کوثری، شهرام حقیقت دوست، الهام حمیدی، حدیث فولادوند، رضا رویگری، نسرین مقانلو، آهو خردمند، مهدی فخیم‌زاده، رضا کیانیان، ویشکا آسایش، داود رشیدی، امین زندگانی، فرهاد اصلانی، فرخ نعمتی، پرویز پورحسینی، بهنوش طباطبایی و محمد صادقی هم در این سریال به ایفای نقش پرداختند.
شب دهم
شب دهم مجموعه‌ای تلویزیونی به کارگردانی حسن فتحی است که به مناسبت ماه محرم در سال ۱۳۸۰ از شبکه یک سیما پخش شد.
داستان در زمان اوایل حکومت رضاخان است فردی به نام حیدر خوش‌مرام (حسین یاری) که از اشرار و لات‌های تهران قدیم است خواهان ازدواج با دختری از تبار قاجار می‌شود و آن دختر شرط ازدواج با حیدر را اجرای تعزیه در ده شب ماه محرم قید می‌کند. در سریال “شب دهم ” آنچه بیش از هر چیز دیگری جذابیت دارد پرداختن به داستان عاشقانه در فضای پهلوی و نمایش گوشه‌هایی از تعزیه است که درنهایت در روز دهم و عاشورا به پایان می‌رسد و عاشق به معشوقش نمی‌رسد.
درواقع بیننده شاهد درامی است عاشقانه درباره عشق جوانی لوطی مسلک به نام حیدر به دختری اشراف‌زاده از خاندان قاجار. دختر؛ شرط ازدواج را اجرای ١٠شب تعزیه در زمان ممنوعیتی که از سوی رضاخان برای اجرای مراسم مذهبی معمول داشتند، قرار می‌دهد. حیدر هم به‌اتفاق دوستانش این ١٠شب را برگزار می‌کند. او در جریان این ١٠ شب از عشقی زمینی به عشقی بالاتر می‌رسد و در آخر هم کشته می‌شود. اکثر منتقدان معتقدند این سریال بهترین سریال محرمی است که تابه‌حال بهتر از آن ساخته نشده اما دو شخصیت اصلی این سریال یعنی حیدر خوش‌مرام با بازی حسین یاری و فخرالزمان با بازی کتایون ریاحی دو بازی ماندگار این سریال بود. کتایون ریاحی، رؤیا تیموریان، ثریا قاسمی و حسین یاری ازجمله بازیگران اصلی سریال “شب دهم” بودند.
سفر سبز
یک سال بعد از «حیدر خوش مرام» در شب دهم، محرم سال ۱۳۸۱ مجموعه تلویزیونی «سفر سبز» به کارگردانی محمدحسین لطیفی روی آنتن شبکه سه سیما رفت. برگ برنده سریال، بازیگران آن و داستان بدیعش بود.
این سریال، داستان «دنیل» جوانی خوش پوش با ظاهری آراسته است که در ایران متولد شده، ولی از همان کودکی به آلمان منتقل و تحت سرپرستی خانواده ای آلمانی قرار می گیرد. او بعد از دیدن خوابی مشکوک تصمیم می گیرد به ایران بیاید و خانواده واقعی اش را پیدا کند. در طول مسیر پیدا کردن مادرش با ماجراهای فرعی زیادی روبه رو می شود تا اینکه نهایتا گذشته دنیل کشف می شود و معلوم می شود، او فرزند زن و شوهری دانشجو و مبارز در زمان انقلاب اسلامی ایران بوده که توسط کسی به ساواک معرفی می شوند و فرزندشان (که همان دنیل است) هم به آلمانی ها فروخته می شود. این سریال هم مخاطبان زیادی داشت.
سفر سبز کار پرستاره ای بود و در آن زمان بازیگرانی چون امین تارخ، پارسا پیروزفر، محمدرضا شریفی نیا، آزیتا حاجیان، گوهر خیراندیش، سارا خوئینی ها، لادن مستوفی، مصطفی طاری و …در آن ایفای نقش کردند.
روایت عشق
تقریبا اولین سریال بزرگ درباره کربلا است که درست به خود فاجعه می‌پردازد. این سریال با هزینه ۳ میلیون تومان ساخته شد. این سریال در بیدخت گناباد جلوی دوربین رفت و برای همین هم اکثر بازیگرانش از اهالی مشهد بودند مثل خود انوشیروان ارجمند که نقش ابن سعد را بازی کرد و همین طور مرحوم رضا سعیدی که ابن زیاد بود و نقش کوتاه اما موثرش، او را به خیلی‌ها شناساند.
روایت تصویری در این سریال به شدت تحت تاثیر فیلم “محمد رسول‌الله” مصطفی عقاد بود. نقش امام حسین(ع) را دوربین برعهده گرفته بود و خبری از خویشان و یاران امام نبود. سریال، صحنه‌های جنگی چندانی نداشت و اشقیا روی تپه‌ای که مثلا به میدان جنگ مشرف بود برای هم تعریف می‌کردند که چه کسی به میدان آمده و چه می‌کند. اما در میان صحنه‌های ماندگار این سریال، صحنه‌هایی مانند برهنه شدن غلام سیاه(علی اوسیوند)، شهادت حر و شهادت خود امام هم در نوع خودش تازگی داشت.
در صحنه پایانی سریال، دوربین که زاویه دید نگاه امام است در گودال نشسته است و اشقیا با ترس و نیزه و شمشیر به او نزدیک می‌شوند. شمر، عربده کشان و خنجر به دست نزدیک می‌آید و قاب دوربین شکسته و خونین می‌شود. روایت عشق از سریال‌های مهجور و کمتر دیده شده‌ای است که به نسبت زمان ساخته شدنش که در سال‌های میانی جنگ ایران و عراق بود، سریالی قابل تامل است.
پریدخت
«پریدخت» سامان مقدم را می توان دیگر سریال ماندگار تلویزیون برای ماه محرم دانست که توانست گریزی به تاریخ معاصر ایران در سده اخیر بزند و در حقیقت روایتی عاشقانه – عامیانه در دل محرم و اعتراض های مردم در زمان رژیم ستم شاهی بود.
«پریدخت» داستان زندگی دختر حاج میرزا یکی از سرشناسان مومن شهر است که از سال ۱۳۱۴ رقم می خورد؛ داستان با فراز و فرود زندگی پریدخت جلو می رود تا فاجعه مسجد گوهرشاد و کشف حجاب رقم می خورد.
مرحله دوم زندگی پریدخت با تبعید رضاشاه و روی کارآمدن محمدرضا پهلوی آغاز می شود. قصه ای که تا بعد از کودتای ۲۸ مرداد ادامه می یابد. مثلث عشقی مبهم میان پریدخت، نادر و نصرت، جوهره داستان بود؛ نصرت با چله نشینی در خانه میرزا دلباخته دختر او می شود و نادر خان زاده ای که از دختر مورد علاقه اش دور می شود.
پریدخت تلاش کرد تا قصه های روزمره زندگی مردم را با تحولات تاریخی آن دوره پیوند بزند و نقطه قوت آن هم همین نکته بود که با بازی متفاوت بازیگران آن بویژه لیلا حاتمی، علی مصفا، داریوش ارجمند، کامبیز دیرباز و مهرداد ضیایی به نتیجه رسید.
ادامه دارد…
